Άρθρο τοθ Αντώνη Ξυπολιά :Το μερίδιο των Λυγουριατών από τα λάφυρα της άλωσης του Ναυπλίου το 1822.

Όταν το 1822 το Ναύπλιο έπεσε στα χέρια των Ελλήνων, τα λάφυρα της μεγάλης νίκης μοιράστηκαν σε χίλια μερίδια. Εκατό από αυτά δόθηκαν στο Εθνικό Ταμείο∙ τα υπόλοιπα μοιράστηκαν στους στρατιωτικούς αρχηγούς, σύμφωνα με τη δύναμη του κάθε σώματος.

Μερίδιο έλαβαν και οι Λυγουριάτες, οι οποίοι, με αισθήματα υπερηφάνειας, τα μετέφεραν στο χωριό και τα εμπιστεύθηκαν στον καπετάνιο τους Δημήτρη Λιάτα[Μητρολιάτα].   

«Ημείς, –έγραφαν-όταν επήραμεν τα λάφυρα του Αναπλιού, δηλαδή την αναλογίαν μας, τα ηφέραμεν εις το χωρίον όλη μας η συντροφία και τα εβάναμε εις του καπετάνιου το σπίτι, διά ναν τα μεράσωμεν, να πάρει την αναλογίαν του ο καθείς και σήμερον-αύριον να μας τα μεράσει…».

Τα λάφυρα  φυλαγμένα στο σπίτι του καπετάνιου ,για δύο και πλέον χρόνια, συμβόλιζαν την κοινή προσπάθεια, την ενότητα και την αλληλεγγύη της τοπικής κοινωνίας,την συμμετοχή σε μια σημαντική νίκη.                                                                                                                                                

Η χώρα βρισκόταν σε πολεμική αναταραχή, με εμφύλιες συγκρούσεις, φτώχεια, ανασφάλεια και στερήσεις – και το Λυγουριό ακολούθησε την ίδια μοίρα.                                                                                         

Η στρατιωτική κινητοποίηση του 1825 και το Μανιάκι

Τον  Απρίλιο του  1825, οι συνθήκες στον Μεσσηνιακό κόλπο ,υποχρέωσαν την Διοίκηση να διατάξει  γενική επιστράτευση  «την  ματαίωσιν των ολεθρίων σχεδίων και κινημάτων του εχθρού προνοούσα …».                                                                                                                                                     

Από τους δημογέροντες του  Λυγουριού ζητήθηκε η αποστολή  30 ενόπλων — εντυπωσιακός αριθμός για ένα χωριό μόλις 40 οικογενειών — υπό τον καπετάν Μητρολιάτα.                                                  

Οι δημογέροντες όφειλαν όχι μόνο να δώσουν  κατάλογο με τα ονόματα των ανδρών, αλλά και να τους προκαταβάλουν χρήματα τριών μηνών και για τρόφημα,τσαρούχια .                                                                                                                                          

Διαταγές του Εκτελεστικού,του Υπουργείου Πολέμου,του Επαρχείου Ναυπλίου όριζαν  ότι θα έπρεπε να ενταχθούν στη δύναμη της επαρχίας Ναυπλίου και να πορευτούν άμεσα προς τη Μεσσηνία, όπου ο Ιμπραήμ πολιορκούσε το Νεόκαστρο.   

 Στις 20 Μαΐου 1825, στη δραματική μάχη του Μανιακίου, δίπλα στον Παπαφλέσσα, ο καπετάν Μητρολιάτας και δώδεκα ακόμη Λυγουριάτες έπεσαν πολεμώντας. Το πλήγμα για το χωριό ήταν βαρύ. Οι δημογέροντες σημείωναν:                                                                                                                        «Εις τον εν Μανιάκι πόλεμον του μακαρίτου Γρηγορίου Φλέσσα, εθυσιάσθησαν δεκατρείς άνδρες του χωριού μας και λιμοκτονούνε αι γυναίκες και τα παιδιά των…».                                                                        

Το χωριό βυθίστηκε σε βαρύ και παρατεταμένο πένθος. Η χήρα του καπετάνιου έχασε τα λογικά της από τον πόνο, ένα από τα παιδιά της «εδαιμονίσθη» και τα άλλα δύο αρρώστησαν.                                           

Πριν  όμως καλά-καλά στεγνώσουν τα δάκρυα, νέα διαταγή (αρ. 495/9 Ιουνίου 1825)  προς τους δημογέροντες  Λυγουριού απαιτούσε την άμεση επιστράτευση όλων των ανδρών «όλοι οι φέροντες όπλα αναμεταξύ 24 ωρῶν να εισβάλωσι κατά του εχθρού του επαπειλούντος την Πατρίδα,χωρίς εξαίρεσιν πολιτικών και πολεμικών ».

Οικογένειες που θρηνούσαν τους ανθρώπους τους στο Μανιάκι έπρεπε τώρα να κατευοδώσουν και όσους τους απέμεναν,που  έφευγαν για το μέτωπο του πολέμου.

Χαρακτηριστική είναι η διαταγή υπ’ αρ. 8540 (25 Ιουνίου 1825) προς τον Λυγουριάτη Αναγνώστη Αναστασόπουλο, στον οποίο ανατέθηκε η στρατολόγηση όλης της επαρχίας Ναυπλίου, «μεταχειριζόμενος οποιονδήποτε τρόπο γνωρίζεις περί της τάχιστης στρατολογίας ταύτης με πειθώ και με βίαν». Η φράση της διαταγής  «ο προκείμενος της πατρίδος κίνδυνος αναβολήν παντελώς δεν επιδέχεται» αποτυπώνει εύγλωττα το κλίμα απελπισίας και πίεσης.

Η κλιμάκωση της κρίσης

Την ίδια εποχή, οι δυνάμεις του Ιμπραήμ κατέστρεφαν την Μεσσηνία,την Αρκαδία και πλησίαζαν απειλητικά προς το Άργος,πυρπολώντας  χωριά . Ο πανικός έφερε κύματα προσφύγων. Στο Λυγουριό και στα υψώματα του Αραχναίου κατέφυγαν οικογένειες «από βουνά και σπήλαια διαβαίνοντες».                                                                                                                                                             Στην περιοχή  Βίλια ‘’στα πηγάδια’’,στο διάσελο του Αραχναίου όρους,κατέφυγαν Βαλτετσιώτες.  Στη μονή Αγίου Μερκουρίου βρήκαν καταφύγιο  ο ηγούμενος Συμεών και μοναχοί της μονής Βαρσών Τρίπολης.                                                                                                                                                                  Στα αθέριστα χωράφια του Λυγουριού στρατοπέδευσαν για μέρες,οικογένειες από το Άργος και το Ναύπλιο με τα  ζώα τους

Και μέσα σε αυτό το χάος, διερχόμενα στρατεύματα — άτακτα και τακτικά — άρπαζαν ζώα, λεηλατούσαν σπαρτά, ζητούσαν τροφή με τη βία.
Οι Λυγουριάτες διαμαρτύρονταν, μα η απάντηση της Διοίκησης ήταν νέα απαίτηση: να στείλουν με «φορτηγά ζώα» κι άλλα τρόφιμα στο μέτωπο.

Η πίεση έγινε ασφυκτική και η  κοινωνική συνοχή άρχισε να διαρρηγνύεται .

Ένα από τα πιο τραγικά περιστατικά ήταν η βιαιοπραγία εναντίον του ιερέα Αθανασίου,μέσα στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου:   

«Ο Αναστάσης του Ψυχογιού, χωρίς να φοβηθή Θεόν, εσήκωσεν τας  μιαράς του χείρας και έδειρεν τον ιερέα παπά Αθανάσιο, καθ’ ην ημέραν  ήτον εις λειτουργίαν…»

Ο ιερέας πέθανε λίγες ημέρες  αργότερα, αφήνοντας χήρα και τρία μικρά ορφανά ,ενώ διαταγή του Επαρχείου Ναυπλίου  [3 Αυγούστου 1825] ζητούσε από τους δημογέροντες  Λυγουριού την σύλληψη του δράστη .

Τα λάφυρα: από σύμβολο ενότητας σε αφορμή διχόνοιας

Μέσα σε αυτό το κλίμα φόβου και φτώχειας επανήλθε στο προσκήνιο και το ζήτημα των λαφύρων του Ναυπλίου. Πέντε αγωνιστές — ο Γιώργης Ντουροκώστας, ο Θανάσης Μελάς, ο Μήτρος Λιάπης, ο Γιώργης Καραδημήτρης και ο Γιώργης του Συμεών — ζήτησαν από τη χήρα του Μητρολιάτα να τους αποδώσει τα μερίδιά τους. Εκείνη, βυθισμένη στη δυστυχία, αρχικά αρνήθηκε, αλλά υπέκυψε έπειτα από την παρέμβαση του ηγουμένου  της μονής Βαρσών Συμεών. Τα λάφυρα μεταφέρθηκαν στη μονή Αγίου Μερκουρίου.                                                                                                      

Αντί όμως να κοπάσουν οι εντάσεις, φούντωσαν περισσότερο. Ο αδελφός του καπετάνιου, Αναγνώστης Λιάτας, υποστήριξε πως η διανομή είχε ήδη γίνει όσο ο Μητρολιάτας ζούσε και πως όσα πήραν οι πέντε ήταν προσωπική περιουσία του εκλιπόντος. Στη Νοταρία Ναυπλίου κατατέθηκαν αντικρουόμενες μαρτυρίες. Άλλοι μιλούσαν για αρπαγή και αυθαιρεσία, άλλοι για νόμιμο δικαίωμα και «παράνομα φερσίματα» από την άλλη πλευρά.                                                                       

Η διχόνοια  είχε διαιρέσει την τοπική κοινωνία.                                                                                                             

Το 1827, ο στρατηγός Τσώκρης προσπάθησε να επιτύχει συμβιβασμό  αλλά οι πρόκριτοι του Λυγουριού  —παπα-Γεώργιος Καυτάνης, Θανάσης του Δασκάλου, Γιώργης του γέρο-Κωσταντή (Καλούδης), Αναστάσης Μελάς και Γιάννης Γκάτζιος— του απάντησαν με λόγια που έβγαζαν όλη την πίκρα των χρόνων:

«Σε ανά παρακαλούμε, μην αφήσεις το δίκαιο της φτώχειας να γίνει άδικο∙ ότι είναι δώδεκα χωριά έχασαν τους άνδρες τους στο Μανιάκι και δεν έχουν τον επιούσιο άρτο για να θρέψουν τις οικογένειές τους».                                                                                                                                            Δύο χρόνια μετά το Μανιάκι, το πένθος ήταν ακόμη νωπό και η αίσθηση αδικίας διάχυτη.

Η επέμβαση της Διοίκησης

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1827, το Υπουργείο Εσωτερικών διέταξε τους πέντε αγωνιστές να παραδώσουν τα λάφυρα στη Διοίκηση για φύλαξη, καταμέτρηση και εξέταση της υπόθεσης,με                       αυστηρή προειδοποίηση:
«…και δίκαιον αν έχετε …να μην κάμετε διαφορετικά, διότι η Κυβέρνησις θέλει μεταχειρισθεί την βία…».

Τα λάφυρα —  αρχικά σύμβολα νίκης και ενότητας — είχαν πλέον γίνει αιτία δοκιμασίας της κοινωνικής συνοχής ,διχόνοιας και ρήξης. Με απόφαση της Διοίκησης  στο Ναύπλιο επέστρεψαν στο Ναυπλιο.                                                                                                                                                                Το 1828 η «διχοστασία και ταραχή εις το χωρίον» επιβαρυμένη  και από άλλες δυσκολίες οδήγησε τους δημογέροντες  Λυγουριού σε παραίτηση.                                                                                        Έγγραφο του επιτρόπου (Νομάρχη), με εντολή του Καποδίστρια, που διαβάστηκε από το βήμα της εκκλησίας -Κοιμήσεως της Θεοτόκου -για να επιτευχθεί συμφιλίωση, δεν απέδωσε καρπούς.                         Την ίδια χρονιά, η θανατηφόρα πανώλη στοίχισε τη ζωή σε είκοσι έναν Λυγουριάτες. Η διχόνοια και  διαίρεση δεν επέτρεψαν τη έγκαιρη λήψη μέτρων προστασίας — όπως συνέβη σε άλλα χωριά — και το Λυγουριό, απροστάτευτο, είχε αναλογικά τις μεγαλύτερες απώλειες.

ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ

1/Για τον Αγώνα του Δημητρίου Λιάτα στην πολιορκία του Ναυπλίου υπάρχουν σχετικές αναφορές ,όπως : Του πρωτοσύγκελου Χριστιανουπόλεως,Γερουσιαστή και ιστοριογράφου Αμβρόσιου Φρατζή την 29 Μαϊου 1822 ,για την ηρωϊκή μάχη στον πύργο στο Κατόγλι έξω από το Ναύπλιο,τέλη Μαϊου 1821.

Του Νικολάου Σταματελόπουλου [αδελφού του Νικηταρά] αρχηγού των ελληνικών δυνάμεων στην πολιορκία του Ναυπλίου , την 16 Μαϊου1822.

Του υπουργού Δικαίου Ανδρούσης Ιωσήφ την 6 Ιουνίου 1822,κλπ. Έγγραφο επίσης της ‘’ Πιστοποίησης της πτώσης του Παλαμηδίου’’ φέρει τις υπογραφές του Στάϊκου Σταϊκόπουλου, Δημητρίου Λιάτα και τεσσάρων ακόμη αγωνιστών των επαρχιών Ναυπλίου και Κρανιδίου. 

 2/ Ο παπα Αθανασίος ήταν πρόγονος της οικογένειας Παπαθανασίου στο Λυγουριό.Ο άδικος θανατός του τον Ιούλιο 1825 ,άφησε σε συνθήκες ένδειας την συζυγό του Κατερίνα και τα τρία ορφανά παιδιά, τον Δημήτρη 5 ετών ,τον Αντώνη 3 ετών και τον Κώστας 2 ετών.

3/Ο Γιώργης Ντουροκώστας ήταν πρόγονος της οικογένειας Δουράνου στο Λυγουριό 

 4/Ο Γιώργης Συμεών με καταγωγή από τις Σπέτσες,ήταν πρόγονος της οικογένειας στο Λυγουριό.Τιμήθηκε με αργυρό αριστείο,το 1844.

5/Τα χωριά της επαρχίας Ναυπλίου και ο αριθμός των ανδρών τους ,που οι διαταγές όρισαν και στην συνέχεια πορεύτηκαν υπό την αρχηγία του στρατηγού Κωνσταντίνου Κακάνη προς το Μανιάκι[και καταγράφονται αποκλειστικά και μόνο στα τεκμήρια εκείνων των ημερών] ήταν : Δαλαμανάρα 12,Πυργέλα 8,Πασιά 8,Πρίφτανη 6,Χόνικα 12,Μπούτι 3,Άνυφί 12, Άβδήμπεη 8,Λάλουκα 8, Κούτζι 8 ,Κοφίνι 6,Κατζίγκρι 5,Παναρίτη 4,Πουλακίδα 4,Δενδρά 4,Μάνεσι 2,Δραπανοχώρια 36,Λυγουριό 30, Άδάμι 4,Μπούγα 12,Τουρνίκι 20, Σαμπάριζα 7,Κιβέρι 7.

ΠΗΓΕΣ                                                                                                                                                                      
Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Εκτελεστικού [περιόδου Αγώνος 1821-1826 ],Φ 84,Φ85,Φ86,Φ87,Φ 88 ΓΑΚ Αρχείο Εθνικού Ταμείου[ περιόδου Αγώνος 1822-1828 ] ,Φ 21 ΓΑΚ Αρχείο Γραμματείας Υπουργείου Εσωτερικών [περιόδου Αγώνος 1821-1828], Φ73 ,Φ94,Φ98,Φ 104,Φ 105,Φ112,Φ114 ΓΑΚ Αρχείο Γραμματείας Υπουργείου Πολέμου [περιόδου Αγώνος 1822-1827] , Φ 77,Φ 85,Φ 86,Φ 87,Φ 98,Φ 113, ΓΑΚ Αρχείο Γραμματείας Υπουργείου της Οικονομίας [περιόδου Αγώνος 1821-1827] ,Φ13,Φ53 ,Φ 62 , ΓΑΚ Αρχείο επιτροπής Οικονομίας [περιόδου Κυβερνήτου Ι. Καποδίστρια 1822-1833], Φ 2 ΓΑΚ Αρχείο Γραμματείας Υπουργείου του Δικαίου [περιόδου Αγώνος 1822-1827], Φ 2 ΓΑΚ Ιστορικά Αρχεία Ι.Βλαχογιάννη ,Β κατάλογος χειρογράφων, Φ 90 ΓΑΚ Κατάλογος Α Συλλογής Ι.Βλαχογιάννη,Αρχείον Αγώνος,Φ 10 Εκτελεστικό ΓΑΚ Κατάλογος Α Συλλογής Ι.Βλαχογιάννη,Αρχείον Αγώνος ,Φ26,Φ27 Πολέμου ΓΑΚ Αρχείο Βλαχογιάννη ,Ιδιωτικαί Συλλογαί ,Ρηγας Παλαμήδης, Φ 253 ΓΑΚ Αριστεία 1835-1865 ,Φ 276 ΓΑΚ Αρχείο Έκτακτων Επιτρόπων και προσωρινών Διοικητών [περιόδου Ι.Καποδίστρια 1828-1833], Φ30,Φ32,Φ56,Φ63 . ΓΑΚ Αρχείο Γενικής Γραμματείας[περιόδου Κυβερνητη Ι.Καποδίστρια 1828-1833],Φ 93,Φ 95

*Τάσου Γκριτσόπουλου, Κων.Κοτσώνη ,ΑΡΓΟΛΙΚΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΑΡΧΕΙΟΝ 1791-1878 Σύλλογος Αργείων ό Δαναός *Κων.Κοτσώνης ,Συμβάντα μετά την κατάληψιν του Ναυπλίου 1822 . ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΑ .τ.ΙΓ Αθήναι 1979 *Διον.Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάσταση 1931,Τομος Γ *Στεφ.Παπαγεωργίου, Το Αρχείο Σισίνη .Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος,Αθήναι 1980 [αρ.20475 ΙΕΕΕ] *Αμβρ.Φρατζή ,Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος,Αθηναι 1841, τ.Β

Αντώνης Ξυπολιάς